Μη Επεμβατικός Προγεννητικός Έλεγχος – Non Invasive Prenatal Testing (NIPT)
Ο μη επεμβατικός προγεννητικός έλεγχος, αποτελεί μια νέα μέθοδο ανίχνευσης και μελέτης γενετικού υλικού (DNA) του εμβρύου που κυκλοφορεί ελεύθερα στο αίμα της μητέρας – Cell free fetal DNA (cff DNA). Είναι γνωστό, ότι σε όλους τους ανθρώπους υπάρχει μια μικρή ποσότητα DNA έξω από τα κύτταρα, το οποίο κυκλοφορεί ελεύθερα στο αίμα.
Εδώ και χρόνια έχει ανακαλυφθεί η παρουσία ελεύθερου DNA εμβρυϊκής καταγωγής στην κυκλοφορία του αίματος εγκύων γυναικών. Αυτό προέρχεται από κύτταρα του πλακούντα, περνά σtο αίμα της μητέρας και ανιχνεύεται σε πολύ μικρή ποσότητα από την 5η εβδομάδα κύησης. Το ποσοστό του εμβρυϊκού DNA κυμαίνεται από 10-20% έως το τέλος της κύησης και ξεπερνά το 4% σε όλες τις έγκυες από την 9η εβδομάδα κύησης και έπειτα. Σύντομα μετά τον τοκετό και συγκεκριμένα εντός του πρώτου 24ωρου, έχει εξαφανιστεί κάθε ίχνος ελεύθερου εμβρυϊκού DNA από την κυκλοφορία της μητέρας.
Ο χρόνος λήψης αποτελέσματος είναι 7 εργάσιμες ημέρες. Συστήνεται και σε πολύδυμες κυήσεις και τα αποτελέσματα εμφανίζονται με μορφή Θετικό / Αρνητικό για τις κύριες τρισωμίες.
Ποιες χρωμοσωμικές ανωμαλίες μπορούν να ανιχνευτούν;
Τα σύγχρονα NIPTs προσφέρουν πληροφορίες που σχετίζονται με 17 χρωμοσωμικές ανωμαλίες, με εξαιρετικά υψηλή ευαισθησία.
- Κοινές χρωμοσωμικές ανωμαλίες
- Τρισωμία 21 (σύνδρομο Down) με ακρίβεια 99,1%
- Τρισωμία 18 (σύνδρομο Edwards) με ακρίβεια > 99,9%
- Τρισωμία 13 (σύνδρομο Patau) με ακρίβεια 91,7%.
Οι 3 πιο συχνές τρισωμίες καλύπτουν το 68% όλων των περιπτώσεων χρωμοσωμικών ανωμαλιών.
Με το cffDNA test μπορούν να ανιχνευτούν και λιγότερο κοινές τρισωμίες (τρισωμία 16, τρισωμία 22)
- Φυλετικές χρωμοσωμικές ανευπλοειδίες με ευαισθησία 96,2%
- Σύνδρομο Turner (45,X)
- Σύνδρομο Kleinefelter (47,XXY)
- Σύνδρομο τριπλού X (47,XXX)
- Σύνδρομο Jacobs ή Υπεράρρεν (47,XYY)
Οι φυλετικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες γενικά έχουν ήπια κλινική εικόνα και η συχνότητά τους αυξάνεται με την ηλικία της μητέρας. Καλύπτουν το 10% των χρωμοσωμικών ανωμαλιών. Δεν ανιχνεύονται στις πολύδυμες κυήσεις.
- 8 Μικροελλειπτικά Σύνδρομα με ποσοστό 94,4%:
- Σύνδρομο Di George
- Σύνδρομο μικροέλλειψης 1p36
- Σύνδρομο Prader Willi / Angleman
- Σύνδρομο Cri du Chat
- Wolf Hirschorn
- Σύνδρομο Jacobsen
- Langer Gie dion
Η ανίχνευση τους είναι σημαντική καθώς δεν έχουν υπερηχογραφικές ενδείξεις, δεν σχετίζονται με την ηλικία της μητέρας και δεν είναι κληρονομικά. Καλύπτουν το 18% όλων των χρωμοσωμικών ανωμαλιών των εμβρύων. Ανιχνεύονται σε πολύδυμες και μονήρεις κυήσεις.
- Κοινές χρωμοσωμικές ανωμαλίες
Σε ποιες γυναίκες συστήνεται ο Μη επεμβατικός προγεννητικός έλεγχος;
Το cffDNA το συστήνουμε σε γυναίκες με ενδιάμεσο κίνδυνο για χρωμοσωμικές ανωμαλίες. Ενδεικτικά:
- Στις γυναίκες εκείνες όπου ο υπερηχογραφικός και βιοχημικός έλεγχος 1ου τριμήνου (αυχενική διαφάνεια και PAPP- A) δίνουν πιθανότητα μεταξύ 1/100 και 1/1000.
- Ηλικία άνω των 35 ετών.
- Θετικό Ιατρικό Ιστορικό για χρωμοσωμικές ανωμαλίες σε προηγουμένη εγκυμοσύνη.
Όταν δηλαδή δεν έχουμε τόσο ανησυχητικά ευρήματα ώστε να συστήνεται επεμβατικός προγεννητικός έλεγχος. Τέλος, το NIPT το προσφέρουμε σε οποιαδήποτε έγκυο απλά επιθυμεί να το κάνει.
Υπάρχουν περιορισμοί του NIPΤ;
- Η εξέταση αυτή παρά την υπεροχή της σε ό,τι αφορά την ευαισθησία και ειδικότητα για τις κοινές τρισωμίες, συγκριτικά με τον παραδοσιακό έλεγχο Α’ τριμήνου (Αυχενική διαφάνεια, PAPP-A), εξακολουθεί να είναι δοκιμασία διαλογής (screening test). Δηλαδή, τα παθολογικά αποτελέσματα θα πρέπει να επιβεβαιώνονται με επεμβατική εξέταση (CVS ή αμνιοπαρακέντηση).
- Προορίζεται για ανίχνευση χρωμοσωμικών ανωμαλιών των εμβρύων από την 9η εβδομάδα κύησης και έπειτα, αλλά όχι νωρίτερα, και αυτό γιατί το ποσοστό του ελεύθερου εμβρυϊκού DNA θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 4-5%, το οποίο δε συμβαίνει νωρίτερα στην εγκυμοσύνη.
- Παχυσαρκία της μητέρας σχετίζεται με μικρότερο ποσοστό εμβρυϊκού DNA. Σε αυτές τις γυναίκες θα πρέπει να δίνονται συγκεκριμένες οδηγίες για το χρόνο αιμοληψίας.
- Σε πολύδυμες κυήσεις δεν ανιχνεύονται φυλετικές χρωμοσωμικές ανωμαλίες. Επίσης σε παθολογικό αποτέλεσμα δεν ξεχωρίζουμε σε ποιο έμβρυο υπάρχει η ανωμαλία. Ακριβής διάγνωση γίνεται με επεμβατικό έλεγχο.
- Αντιπηκτικές ενέσεις χαμηλού μοριακού βάρους μπορεί να επηρεάσουν τα αποτελέσματα λόγω επίδρασης στην PCR τεχνική. Συστήνεται να γίνεται η αιμοληψία 24 ώρες από την τελευταία ένεση. Φαρμακευτικά σκευάσματα για αυτοάνοσα νοσήματα μπορεί να επηρεάσουν με τον ίδιο τρόπο το αποτέλεσμα. Συστήνεται να ενημερώνεται το εργαστήριο αλλά και η έγκυος για την πιθανότητα να χρειαστεί επανάληψη της αιμοληψίας σε περίπτωση λάθους.
- Το cffDNA test δεν έχει σχεδιαστεί για εντοπισμό εμβρύων με μωσαϊκισμούς ή τριπλοειδίες.
Μπορεί ο Μη Επεμβατικός Προγεννητικός Έλεγχος να αντικαταστήσει τον προγεννητικό έλεγχο Α’ τριμήνου (Αυχενική διαφάνεια, PAPP-A test);
Το μη επεμβατικό test υπερέχει σε ότι αφορά την ευαισθησία και ειδικότερα για τις τρισωμίες 21,18 και 13 και επιπλέον ανιχνεύει φυλετικές ανωμαλίες και μικροελλειπτικά σύνδρομα. Δεν μπορεί να αντικαταστήσει όμως την Αυχενική Διαφάνεια και γενικότερα τον υπερηχογραφικό έλεγχο του 1ου τριμήνου. Αυτό, εν μέρει, λόγω του υψηλού κόστους της εξέτασης. Επιπλέον η Αυχενική Διαφάνεια είναι μη ειδικός δείκτης, δηλαδή αυξάνεται και σε άλλες καταστάσεις εκτός του συνδρόμου Down. Συνεπώς, είναι σημαντικό να το γνωρίζουμε αν συμβαίνει, ώστε να προχωρήσουμε σε περαιτέρω έλεγχο.
Επίσης, στο υπερηχογράφημα Α’ τριμήνου γίνεται ένας πρώτος έλεγχος ανατομίας του εμβρύου. Ο έλεγχος της ανατομίας του εμβρύου θα ολοκληρωθεί αργότερα στο υπερηχογράφημα β-επιπέδου.
Τέλος, με τις μετρήσεις των βιοχημικών δεικτών (hCG και PAPP-A) προκύπτουν πληροφορίες σχετικά με τον κίνδυνο προεκλαμψίας και Υπολειπόμενης Ενδομήτριας ανάπτυξης. Άρα, το NIPT είναι σημαντική εξέταση αλλά σε καμία περίπτωση δεν αντικαθιστά τον προγεννητικό έλεγχο του 1ου τριμήνου και φυσικά, το β-επιπέδου υπερηχογράφημα.